Oddychanie ustami u małego dziecka – problem, który trzeba leczyć!

Oddech to jedna z najważniejszych umiejętności człowieka, która wpływa na wszystkie funkcje życiowe. Pierwszy krzyk dziecka po urodzeniu wiąże się z pierwszym oddechem, mówienie związane jest z odpowiednim gospodarowaniem powietrza, a dzięki wdychanym substancjom z otoczenia dotleniamy mózg i narządy w organizmie. Czym jest prawidłowy oddech i dlaczego jest tak ważny u dziecka?

Prawidłowy oddech w spoczynku (statyczny) to wdech nosem i wydech nosem. Takie oddychanie sprawia, że powietrze zostaje oczyszczone z drobnoustrojów poprzez rzęski i śluzówkę nosa, a do płuc trafiają „czyste” substancje potrzebne nam do życia. Oddech w  mówieniu (dynamiczny) to wdech ustami i dźwięczny wydech ustami. W naturze nie spotykamy innych prawidłowych sposobów oddychania, natomiast u pacjentów logopedycznych często można zauważyć oddychanie w spoczynku torem ustnym (wdech ustami, wydech ustami).

Jakie są przyczyny tego stanu rzeczy?

1. Przerośnięty migdałek gardłowy – dziecko nie ma możliwości wzięcia prawidłowego
   i pełnego oddechu przez nos, ponieważ ma blokadę w nosogardle w postaci powiększonego migdałka, wobec czego łatwiej mu oddychać ustami.  Zdarza się również, że nawykowe oddychanie ustami doprowadza do przerostu migdałka (powietrze nie jest oczyszczane przez włoski i śluzówkę w nosie, wobec czego migdały „łapią” zanieczyszczenia i drobnoustroje)
2. Alergia – podobnie jak wyżej nos nie jest drożny, katar sienny blokuje możliwość swobodnego oddechu nosem, dlatego organizm radzi sobie poprzez oddychanie ustami,
3. Zaburzenia miofunkcjonalne np.
   a) skrócone wędzidełko podjęzykowe ( w dużym skrócie: język spoczywa na dole jamy ustnej, nie dotyka do wałka dziąsłowego, wargi są wtedy często rozchylone i ich napięcie jest słabe, co za tym idzie – dziecku łatwiej jest oddychać ustami, niż nosem, bo musi wykonać mniejszą pracę mięśni)
   b) nieprawidłowa pozycja spoczynkowa języka, warg np. skrócone wędzidełko wargi górnej wpływa na to, że mięsień dźwigacz wargi górnej staje się krótszy i zmniejsza swoją funkcję – warga nie naciąga się i nie jest w stanie doprowadzić do zwarcia z dolną -> usta są otwarte
   c) nieprawidłowa pozycja języka związana np. z nieprawidłowym zgryzem, blokadą w nosogardle, wysklepionym podniebieniem lub obniżonym napięciem mięśniowym.
   d) nieprawidłowe połykanie związane z długotrwałym używaniem smoczka, butelki, kubków niekapków, długotrwale skróconym wędzidełkiem podjęzykowym
4. Zaburzenia w budowie twarzoczaszki – np. rozszczepy wargi i podniebienia, zespoły genetyczne,
5. Nieprawidłowe napięcie mięśniowe nie tylko w okolicy orofacjalnej – obniżone napięcie posturalne wpływa na napięcie w okolicy twarzy!
   U osób chorych neurologicznie może występować wzmożone napięcie mięśniowe, co też może być problemem przy prawidłowym ustawieniu języka, by zniwelować nawyk oddychania ustami.
6. Zaburzenia laryngologiczne – skrzywiona przegroda nosowa, polipy, zaburzenia śluzówki nosa,
7. Nawyk – ssanie kciuka, żucie gumy, ssanie maskotek/kocyków, przygryzanie języka,
8. Nieprawidłowo rozszerzana dieta – brak żucia twardych pokarmów o czasie, co wiąże się z  niedostatecznym dostymulowaniem okolicy warg, żwaczy, języka.

Konsekwencje oddychania przez usta mogą być bardzo poważne. Począwszy od zaburzeń artykulacji po problemy laryngologiczne, deformacje twarzy, drogie leczenie ortodontyczne. Warto zwracać uwagę na typ oddychania, który występuje u dziecka i jak najszybciej zgłosić się z obawami do laryngologa.

Do czego więc prowadzić może oddychanie ustami?

1. Trudności artykulacyjne – jedna z najczęstszych konsekwencji oddychania ustami, może doprowadzić do deformacji każdej z głosek, najczęściej jednak trafiają się dzieci z międzyzębową i boczną realizacją głosek.
2. Deformacje twarzy – długotrwałe oddychanie przez usta powoduje wydłużenie kości twarzy, zaostrzenie nosa, słaby rozwój mięśni żuchwy, można zauważyć syndrom „zmęczonych oczu”, słabo zaznaczone kości policzkowe oraz krzywy zgryz.

1. Zaburzenia ortodontyczne– przy oddychaniu przez usta, jak widać na powyższej ilustracji, może pojawić się deformacja twarzoczaszki, a tym samym problemy ze zgryzem np.  tyłozgryz czy zgryz otwarty. Zgryz otwarty często spowodowany jest napieraniem masy języka na zęby, co może mieć miejsce podczas oddychania przez usta (język jest na dnie jamy ustnej i mimo woli wypycha zęby do przodu)
2. Obniżone napięcie mięśni orofacjalnych – brak możliwości domknięcia warg, trudności z uzyskaniem prawidłowej pozycji języka w spoczynku i połykaniu, brak prawidłowego napięcia mięśni policzków, słabe mięśnie okalające staw skroniowo-żuchwowy,
3. Zaburzenia postawy ciała – osoba, która oddycha ustami może rozwijać nieprawidłową postawę ciała: głowa wysunięta do przodu, klatka piersiowa zapadnięta, plecy zaokrąglone. W ten sposób organizm szuka optymalnego dla siebie toru oddechowego, w związku z zaleganiem języka na dnie jamy ustnej.
4. Zaburzenia laryngologiczne – oddychanie przez usta bardzo często prowadzi do przesuszenia błon śluzowych, a tym samym do powiększenia migdałków podniebiennych i gardłowego, czego skutkiem może być również nawracanie zapalenia uszu.
5. Infekcje – jak wyżej, przesuszenie błon śluzowych, ale także wdychanie powietrza, które nie jest nawilżone, odpowiednio ogrzane i oczyszczone może być przyczyną  suchości w gardle, nawarstwienia się wydzieliny w nosie i w oskrzelach w ramach obrony, a co za tym idzie – często pojawia się kaszel. 
6. Zaburzenia snu – oddech przez usta prowadzi do wdychania zwiększonej ilości powietrza, co może prowadzić do hiperwentylacji, która pogarsza jakość snu, a to powoduje….
7. …zmęczenie i zaburzenia koncentracji uwagi  – hiperwentylacja oraz nierzadko bezdech senny mogą wprowadzać nas w stres, co z kolei może prowadzić do ogólnego podenerwowania w ciągu dnia, znużenia i słabej koncentracji. Dzieci, które nadmiernie oddychają przez usta mają także trudności z uczeniem się

Jak wyeliminować oddychanie przez usta?

Rodzicu, pacjencie,

Po pierwsze – konsultuj się! Idź do logopedy, fizjoterapeuty  czy laryngologa. W razie gdyby przyczyn było więcej, każda z tych osób pokieruje Cię dalej. Żeby wprowadzić efektywną terapię, należy pozbyć się przyczyny czyli być może przeciąć wędzidełko podjęzykowe, wyciąć lub wyleczyć przerośnięty migdał, wprowadzić leczenie alergiczne albo pozbyć się nawyku ssania kciuka/smoczka.

Po drugie  – terapia. Najczęściej będzie to terapia logopedyczna, nierzadko wspomagana fizjoterapią. Na takich zajęciach pacjent nauczy się wzmacniać mięśnie w ciele i twarzy, które są odpowiedzialne za oddychanie nosem tj. język, wargi, ale także mięśnie posturalne, mięśnie brzucha i obwodu. Logopeda wprowadzi także ćwiczenia typowo oddechowe – uaktywni przeponę, nauczy oddychać przez nos, być może wprowadzi aromaterapię czy masaże twarzy.

Po trzecie – ćwicz jak najczęściej, jeśli jesteś rodzicem – co najmniej 2 razy dziennie wprowadzaj do domowej rutyny ćwiczenia z dzieckiem, szybciej zobaczysz efekty
i poprawisz dziecku jakość życia.

Należy pamiętać, żeby w razie jakichkolwiek wątpliwości zgłosić się do lekarza lub logopedy czy fizjoterapeuty.

Martyna Kałużna,
Logopeda

Gabinet Logopedyczno-Terapeutyczny LogoPatka

Warszawa, Wola

Udostępnij na: