Dysfagia – Nieprawidłowe połykanie

Jedzenie, gryzienie, żucie, połykanie… Czy mogą stwarzać problem? Czym jest Dysfagia (Dysphagia)? Dlaczego ortodonci coraz częściej odsyłają swoich pacjentów do logopedy? Jaki jest wpływ nieprawidłowości w połykaniu na nasz organizm? W czym logopeda może pomóc?

Na te i inne pytania odpowiem w tym wpisie!.

Dziś słowo o prawidłowym połykaniu!

Warto zaznaczyć, że połykanie to prymarna czynność naszych układów, w którą zaangażowane są liczne struktury. Zanim nauczymy się mówić, artykułować głoski – musimy przygotować swój aparat mowy do pracy, stymulując jego ruch. Uczymy się połykania już w łonie matki – przełykając wody płodowe. Po narodzinach uczymy się ssać, następnie przyjmujemy pokarmy o różnych konsystencjach rozszerzając dietę. Ta naturalna stymulacja pomaga nam prawidłowo kształtować nasz aparat artykulacyjny. Niestety z różnych przyczyn proces ten może ulec zaburzeniu.
Ukształtowanie się nieprawidłowego schematu połykania może mieć poważne skutki.

Obowiązkowym punktem każdej konsultacji/diagnozy logopedycznej jest sprawdzanie funkcji jedzenia tzn. pobierania pokarmu, przeżuwania oraz połykania (przejścia jamy ustnej przez gardło do przełyku).

Co obserwuje logopeda podczas połykania?

• Ruchy i pracę języka
• Pracę policzków
• Sposób odgryzania i żucia
• Ruchy warg
• Akt przełknięcia

Dlaczego sprawdzamy połykanie?

Połykamy około 1000 razy na dobę, to całkiem dużo. Przy każdym połknięciu nasz układ orofacjalny (zęby, policzki, język, gardło, podniebienie itp.) wykonuje ogromną pracę. Jeśli tę pracę wykonuje nieprawidłowo to wpływa na powstawanie innych nieprawidłowości.
Zaburzona zostaje wymowa, często pojawia się wymowa interdentalna tzw. seplenienie. Zmianie może ulec układ kostny (żuchwa, zęby), co powoduje problemy ze zgryzem. Problemy mogą się również wiązać z dolegliwościami układu pokarmowego.

Jak połykać prawidłowo?

• 

Połykanie dzielimy na 3 fazy (w tym artykule skupimy się na pierwszej).

1 faza ustna – rozdrabniamy pokarm, miażdżymy mieszamy ze śliną – przy udziale języka, zębów, policzków, podniebienia – formujemy kęs (zwany bolusem) do połknięcia.
Podnosimy apeks oraz przednią część języka do wałka dziąsłowego i układamy na podniebieniu – wytwarza się podciśnienie. Kęs ruchami perystaltycznymi jest transportowany na tył języka, następnie, następuje kolejna faza.

2 faza gardłowa – w której przełykamy pokarm (przy udziale wielu skomplikowanych procesów).

3 faza przełykowa – transport pokarmu przez przełyk do żołądka.

Jak sprawdzić, czy połykam we właściwy sposób?

Wypij łyk wody przed lustrem, poobserwuj co dzieje się z buzią – czy nie widać języka, czy wargi nie zaciskają się zbyt mocno, czy nic się nie ulewa.

Sprawdź czy język spoczywa we właściwej pozycji (przyklejony do podniebienia).

Weź kęs jedzenia, przeżuj i połykając rozchyl wargi jak do uśmiechu.

Krztusisz się podczas jedzenia, często zachłystujesz się?

Dziecko ma często wymioty po jedzeniu?

 Jeśli coś Cię niepokoi koniecznie skonsultuj się z logopedą!

Czym jest DYSFAGIA (dysphagia)?

Dysfagia to nic innego jak zaburzenia połykania. Czyli utrudnienie przechodzenia pokarmu. Problemy mogą występować w każdej z wyżej wymienionych faz połykania. Nie należy mylić dysfagii z zaburzeniami karmienia, które objawiają się niechęcią do przyjmowania pokarmów – odmową jedzenia.

Jakie jest nieprawidłowe połykanie – faza ustna?

Nieprawidłowości bardzo często występują w pracy języka, jego niezdolność do przyjęcia pozycji wertykalno-horyzontalnej prawidłowej pozycji spoczynkowej (możesz przeczytać tu https://logopatka.pl/pozycja-spoczynkowa-jezyka-to-warto-wiedziec/) wpływa na wyrobienie tzw. ruchów kompensacyjnych np. apeks wychodzi pomiędzy zęby; unosi się boczna część języka zamiast całej masy; język nie transportuje pokarmu leżąc na dnie jamy ustnej; język niewystarczająco styka się z podniebieniem itp.
Ruchy kompensacyjne widzimy również na wargach, gdy mocno się zaciskają; na policzkach – gdy się zbytnio zniekształcają. Możemy także zaobserwować niewłaściwe ruchy żuchwy.
Niewłaściwy sposób połykania można ocenić poprzez pozostałości w jakie ustnej, które wymagają wielu dopołknięć.

Przyczyny nieprawidłowego połykania:

• Obniżone napięcie mięśni języka, warg, policzków
• Nieprawidłowa pozycja spoczynkowa języka
• Niewłaściwy tor oddychania – wyraźnie powiększone migdały
• Skrócone wędzidełko podjęzykowe
• Zbyt mały/duży język
• Problemy ze zgryzem
• Ubytki zębowe
• Problemy sensoryczne w obrębie jamy ustnej
• Choroby neurologiczne
• Udary
• Chemioterapia

Skutki nieprawidłowego połykania:

• Wady zgryzu –często kilkakrotne leczenie ortodontyczne
• Powolne jedzenie
• Nadmierne rozbudowanie mięśni warg
• Ślinienie się podczas posiłku
• Częstsze krztuszenie się
• Problemy z połykaniem twardych rzeczy/tabletek
• Niedożywienie
• Odwodnienie
• Refluks, Zgaga
• i wiele innych….

Ortodonci zalecają terapię logopedyczną – bo ich praca to walka z wiatrakami w przypadku, gdy u pacjenta są zauważalne nieprawidłowości w funkcjonowaniu aparatu mowy – pozycji języka, połykaniu, mówieniu! Wada zgryzu może powracać!

Terapię prawidłowego połykania prowadzą logopedzi zaczynając od ćwiczeń pionizacji języka, ewentualnie zlecając usunięcie przyczyny powstałej wady np. podcięcie wędzidełka, adenotomia. Kolejno uczymy prawidłowej pozycji spoczynkowej języka, która jest punktem wyjściowym do aktu połykania.

Sama terapia połykania wymaga od pacjenta dużej świadomości i samokontroli, bowiem niełatwo wyeliminować „stary” nawyk i wprowadzić do codziennego życia nowy sposób połykania! Im wcześniej zaczniemy terapię, tym łatwiej będzie nam wypracować prawidłowy nawyk!

P. Wyrębkiewicz-Łuba

Gabinet Logopedyczno-Terapeutyczny LogoPatka