Każdy z nas ma lub kiedyś mial w swoim bliskim otoczeniu osoby z niedosłuchem lub wszelkiego typu uszkodzeniami słuchu. Zwracamy wowczas uwagę na ich aparat bądź implant. Uwagę przykuwa ich „odmienna mowa”. Dlaczego? Zazwyczaj oprócz problemów ze słuchem osoby te mają również trudności w komunikacji, czyli zarówno w procesach poznawczych jak i mowie. Wszystko to jest oczywiście powiązane ze słyszeniem.
Czym są uszkodzenia słuchu? Jakie rodzaje wyróżniamy? Jak zaburzenia słyszenia wpływają na mowę?
O tym wszystkim w artykule mgr Ilony Rosłoniec, wspópracujacej ze mną logopedy.
Rozwój mowy dzieci z uszkodzeniami słuchu przebiega w odmienny sposób niż u dzieci słyszących. Wpływa na niego wiele czynników, które determinują zróżnicowane trudności językowe.
Do najczęstszych przyczyn uszkodzenia słuchu zalicza się: czynniki genetyczne, choroby, substancje toksyczne, leki, urazy mechaniczne i akustyczne. W zależności od tego, która część ucha została uszkodzona, wyróżnia się trzy rodzaje niedosłuchu.
• Niedosłuch przewodzeniowy – powstaje on na skutek uszkodzenia części ucha odpowiedzialnej za przewodzenie i wzmacnianie fal akustycznych w uchu zewnętrznym. Dzieci z niedosłuchem przewodzeniowym, pomimo kontroli nad własną mową, mają trudności w obiorze mowy innych. Zaburzone jest słyszenie tonów niskich, wśród których znajdują się samogłoski, głównie [a, o, u] oraz spółgłoski takie, jak [r, b, p, m, n].
• Niedosłuch odbiorczy – wynika on z uszkodzenia części ucha odbierającej drgania i przekształcającej je na impulsy nerwowe. Najczęściej uszkodzony jest narząd Cortiego lub nerw słuchowy. Ten rodzaj niedosłuchu przyczynia się do powstawania różnych wad wymowy. Występują zniekształcenia głosek szczelinowych [s, z, ś, ź, sz, ż, f, w, h] i zwarto-szczelinowych [c, dz, ć, dź, cz, dż], zaś głoski ustne są unosowione.
• Niedosłuch przewodzeniowo-odbiorczy nazywany też mieszanym – jest wtedy, gdy uszkodzone zostają dwie części narządu słuchu.
Uszkodzenia słuchu nie tylko utrudniają odbiór mowy innych, lecz także często uniemożliwiają pełną kontrolę produkcji mowy. Ograniczenie wrażliwości słuchowej stanowi barierę w językowym poznawaniu świata.
Rozwój mowy dziecka z niedosłuchem jest zróżnicowany w zależności od wielu czynników. Do najistotniejszych zalicza się:
• rodzaj niedosłuchu
• stopień ubytku wrażliwości słuchowej
• czas powstania niedosłuchu
• czas rozpoczęcia leczenia i rehabilitacji
• korzyść z aparatu bądź implantu
• dobór metody wychowania słuchowego
• psychospołeczne warunki życia danej osoby
• indywidualne predyspozycje.
• zakres zaangażowania, zainteresowania i możliwości rodziców
• poziom przygotowania fachowego osób prowadzących rehabilitację
Biorąc pod uwagę tak wiele czynników, można przewidywać bardzo zróżnicowane trudności językowe. Ubytek słuchu wpływa w dużym stopniu na rozwój mowy już w okresie przedjęzykowym. Na etapie gaworzenia można zauważyć pierwsze nieprawidłowości. Dzieci niedosłyszące gaworzą, jednakże powstające dźwięki są zniekształcone, krzykliwe oraz mało zróżnicowane. Dodatkowo, powtarzanie dźwięków przebiega z opóźnieniem, zaś u dzieci niesłyszących w ogóle ono nie występuje. Chcąc wskazać typowe cechy rozwoju mowy dzieci z ubytkiem słuchu, należy też wyróżnić opóźnienie w procesie przyswajania języka. Następną wspólną cechę stanowią zaburzenia artykulacji. Często pojawiają się trudności w odbiorze i rozumieniu dźwięków. Przekłada się to na zmniejszony zasób słownictwa oraz spowolnienie i zakłócenie czynności mówienia. U dzieci niesłyszących występują również zaburzenia elementów prozodycznych mowy, często pojawia się przedłużona artykulacja, która wpływa na zmianę tempa i zniekształcanie dźwięków mowy. Dodatkowo, forma zdań pytających i oznajmujących staje się bardzo podobna. Ubytek słuchu ogranicza także kontrolę nad rytmem oraz barwą głosu.
Przyjmuje się, że dzieci słyszące mają ukształtowany system językowy w wieku 7 lat. Jednak u osób z uszkodzeniami słuchu kształtowanie sprawności językowych trwa dłużej. Część niesłyszących dzieci osiąga poziom słyszącego siedmiolatka w późniejszym wieku szkolnym. Jednak niektóre osoby z ubytkiem słuchu nawet w okresie dorosłości nie mają ukształtowanej pełnej kompetencji językowej.
Rodzicu! Nauczycielu! Jeśli masz jakiekolwiek podejrzenia co do zdolności słyszenia podopiecznego, nie czekaj! Zgłoś się do specjalisty! Zrób badania słuchu.
Profilaktyka jest niezwykle istotna. Im wcześniej wykryte nieprawidłowości lub uszkodzenia słuchu tym lepsze rokowania na przyszłość. Przyszłość małego człowieka.
Zapraszamy na konsultację i zajęcia z logopedą mgr Iloną Rosłoniec 🙂
w Gabinecie logopedyczno-terapeutycznym LogoPatka
ul. Jana Kazimierza 64a/634
Warszawa (Wola)
0 komentarzy